Στα βυζαντινά χρόνια πολιούχος και προστάτης του νησιού της Λήμνου ήταν ο Άγιος Αλέξανδρος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Στη Λήμνο υπήρχε και το λείψανο του Αγίου μέσα σε αργυρή λάρνακα. Το λείψανο του Αγίου έμεινε στο νησί για 1000 σχεδόν χρόνια ώσπου το 1308 ο Marco Minotto, bailo της βενετικής αποικίας στην Κωνσταντινούπολη, λεηλάτησε τη Λήμνο και μετέφερε στη Βενετία το λείψανο του Αγίου Αλεξάνδρου. Σταδιακά μετά την αρπαγή του λειψάνου άρχισε να παραμελείται και ο εορτασμός του Αγίου ως πολιούχου του νησιού. Πότε ακριβώς έπαψαν οι Λημνιοί να τιμούν τον Άγιο Αλέξανδρο κι άρχισαν να τιμούν τον Άγιο Σώζο δεν υπάρχει ακριβής μαρτυρία.Το συγκεκριμένο όμως ακρωτήρι και ξωκλήσι του Αγίου Σώζου συνδέεται και με το τάφο της Αγίας Μελιτηνής και του Ακάκιου. Το 1321 στο Μ.Μ. «Acta…”,τ.1 εγγ. No 52 αναφέρονται τα χωριά , «...του Σκανδάλη ή Σκανδαλού, τα χωριά Βυσσίνου κοντά στην Αγία Μελιτηνή.» Προφανώς το χωριό του Βυσσινού είναι η Φυσίνη. Επομένως κοντά στην Φυσίνη ήταν σύμφωνα με τη μαρτυρία και η Αγία Μελιτηνή. Σύμφωνα με το συναξάρι της Οσίας το λείψανο της ενταφιάστηκε σε ακρωτήρι της Λήμνου. Ο Άγιος Σώζων είναι πάλι πολύ κοντά στη Φισίνη και επιπλέον είναι ακρωτήρι.
Τα παλιά χρόνια εκεί υπήρχε κάποιο μοναστήρι. Αυτό το μαρτυρούν τα αναπαλαιωμένα σήμερα κελιά που υπάρχουν κοντά στο ναΐσκο. Κάποιες εικασίες αναφέρουν πως στο σημείο που είναι σήμερα ο ναός υπήρχε το μοναστήρι της Αγίας Μελιτηνής. Με τα χρόνια παραμελήθηκε και ερημώθηκε. Κάποιοι ναυτικοί οι οποίοι κινδύνεψαν εξαιτίας μιας θαλασσοταραχής αλλά κατάφεραν να σωθούν βγήκαν στην παραλία και αντικρίζοντας τα ερείπια του μοναστηριού και θέλοντας να αποδώσουν ευχαριστίες για την σωτηρία τους στην θεία επέμβαση υποστήριξαν πως τους έσωσε ο Άγιος του τόπου, ο άγνωστος Άγιος του παλιού μοναστηριού, ο Άγιος που σώζει όσους κινδυνεύουν, και έτσι τον ονόμασαν «Άγιο Σώζω».
Οι Ιταλοί περιηγητές στα νηολόγια τους σημειώνουν το τοπωνύμιο Cogito[1] .Ο πρώτος που αναφέρει το τοπωνύμιο ως Cogito[2] στις ανατολικές ακτές του νησιού ήταν το 1572 o Thomaso Porcacchi. Στη συνέχεια οι περιηγητές απλώς αντέγραφαν το τοπωνύμιο γιατί απλώς ποτέ τους δεν ταξίδεψαν μέχρι τη Λήμνο. Στο σημερινό ναΐσκο τίποτα σχεδόν δεν θυμίζει κάτι από το παρελθόν του εκτός από λίγες εικόνες του 19ου αιώνα. Οι σημαντικότερες εικόνες του ναού είναι: η Θεοτόκος, ο Ιησούς Χριστός, οι Άγιοι Ανάργυροι, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο Άγιος Σώζος, ο Άγιος Γεώργιος και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ. Στην περιοχή υπάρχει αγίασμα. Πρόκειται για ένα πηγάδι με πόσιμο νερό που βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με την επιφάνεια της θάλασσας. Τα ερειπωμένα για χρόνια κελιά αναπαλαιώθηκαν πριν από λίγα χρόνια από τους αδελφούς Στενού. Ο Άγιος γιορτάζει στις 7 Σεπτεμβρίου. Τα παλαιότερα χρόνια γινόταν μεγάλο τριήμερο πανηγύρι.
Το 2010 πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη και σημαντική ανακαίνιση του ναού με τη συμμετοχή της Νομαρχίας Λέσβου, της Επαρχίας Λήμνου, του δήμου Μούδρου και της Ιεράς Μητρόπολης Λήμνου. Τηνιοί τεχνίτες ήρθαν στο νησί και με τη τεχνογνωσία τους βοήθησαν στη συντήρηση του ναού. Για το γεγονός αυτό τοποθετήθηκε μαρμάρινη επιγραφή στο κωδωνοστάσιο του ναού:
«Ιερά Μητρόπολις Λήμνου
Μαρτυρία
Ο πάνσεπτος και χαριτόβρυτος ούτος ναός του αγλαΐσματος των μαρτύρων της πίστεως και προστάτου και πολιούχου απάντων των Λημνιών θαυματουργού Αγίου Σώζοντος, ανακαινίσθη λαμπρώς τα και τελείως μετά των ιερών αυτού παραρτημάτων εν έτει σωτηρίω 2010,πρόνοια τε και καθοδηγήσει του σεπτού ποιμενάρχου Λήμνου κυρ Ιεροθέου, του αγαπήσαντος ευπρέπειαν οίκων Θεού και τη συνδρομή Νομαρχίας Λέσβου, Επαρχείου Λήμνου, Δήμου Μούδρου, ιδιαζόντως δε του Παναγιώτου Χ. Στενού Μεγάλου Ευεργέτου Περικλέως Χαλαμανδάρη, Χρήστου Ντουνιά και άλλων ευεργετών, δωρητών, τ ε και συνδρομητών κληρικών τε και λαϊκών ευλαβών τέκνων Λήμνου, αντιδόξασον Κύριε τούτους Και σώζε Λημνιούς ες παντίων δεινών.7-9-2010»
Σήμερα ο Άγιος Σώζος αποτελεί το σημαντικότερο παλλημνιακό προσκύνημα.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη
[1] Cogito=σκέφτομαι.Πρόκειται για λατινικό ρήμα που σημαίνει σκέφτομαι.Ο Porcacchi το 1572 σημείωσε το τοπωνύμιο με αυτό το όνομα γιατί ήθελε να το ξανακοιτάξει ώστε να καταχωρήσει το όνομα.(δηλαδή σημείωσε να το σκεφτώ).Οι άλλοι περιηγητές στην συνέχεια απλώς το αντέγραψαν και έτσι το μεταδίδουν τα περισσότερα νηολόγια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου